Wat is goed en wat is slecht?

Vele gelovigen zullen zeggen: Dat is makkelijk, het staat gewoon in de bijbel, koraan, enzovoort. Toch voeren we of voerden we oorlogen zelfs in de naam van deze boeken. Het is ook opmerkelijk dat dezelfde boeken zeggen dat wij mensen zelf in staat zouden zijn onderscheid te maken tussen goed en slecht. En als dat zo is, waarom hebben we überhaupt deze boeken als leidraden nodig? Waarom twijfelen we zo vaak of iets wel of niet goed is? Waarom hebben we oorlogen?

Gezien de meerdere boeken, die veel overeenkomsten maar zeker verschillen kennen, hebben we dan ook meerdere moralen? En wie bepaalt welke moraal de goede is en welke minder goed of slecht? Tegelijkertijd, als we zelf in staat waren om goed van slecht te onderscheiden, dan zou een vanzelf sprekende moraal zijn en we zouden nooit oorlogen kennen. De stelling dat in een oorlog altijd een slechte en goede kant is, is dan onlogisch. Wij zijn dan met z'n allen elkaars moraalridders die elkaar volledig kunnen tegenspreken. Er zijn namelijk nagenoeg geen slechte mensen die zichzelf slecht vinden. Iedereen vindt juist die andere kant slecht.

Ik kom uit een land waar Orthodoxen (Serviërs), Katholieken (Kroaten) en "Bosniërs" (Moslims) met elkaar vochten. Generaliserend stelt men dat Serviërs de slechteriken zijn, moslims de slachtoffers en bij Kroaten onduidelijk of beide!!! De hele wereld wilde een overduidelijke slechterik aanwijzen, maar dat bleek erg lastig. Een vaak voorkomende uitspraak van een Nederlander tegen mij is dan: "Ik snap helemaal niks van die oorlog". Men zoekt onbewust een goede en een slechte kant.
Een zeker recente voorbeeld is conflict tussen Israëliërs en Palestijnen. En hoe zit het met rode en gele hemden in Thailand? Of simpelweg buren die uit de hand gelopen ruzies hebben. Wie heeft gelijk en wie niet, wat is goed en wat is slecht, wie is goed en wie is slecht?
Men zoekt een morele oordeel die ze vervolgens niet kunnen vinden. We hebben dagelijks discussies over moraal. Moeten we een crimineel naar een rechte pad brengen of simpelweg bestraffen?

Toch is er degelijk zoiets als een universeel moraal. Het zijn de waarden zoals compassie, eerlijkheid, vrijheid, respect en vergevingsgezindheid. We kunnen stellen dat deze waarden door zowel gelovigen als niet-gelovigen omarmd worden. We kunnen ook stellen dat bepaalde gedragingen zeker niet passen in deze waarden. We weten dat iemand beroven, vermoorden, mishandelen slecht is. We zijn dan met z'n allen in staat om een duidelijke oordeel hierover te vellen. Maar, als we de universele waarden al omarmen waarom hebben we nog oorlogen en andere conflicten? Het probleem is dat bijna al deze waarden op vele manieren kunnen worden geïnterpreteerd, helemaal als mens ze niet helemaal begrijpt.

We kunnen dus concluderen dat het maken van een morele oordeel bij een concrete situatie lastig is. Een oordeel kunnen maken over een morele kwestie is het werk van specialisten. Er is veel inzicht en wijsheid benodigd. Een aantal van deze zijn religieuze en politieke leiders. Maar dezelfde leiders, blijkt uit geschiedenis, kunnen bijzonder grote fouten maken in hun beoordeling. Het neemt niet weg dat we ze nodig hebben, omdat we deze wijsheid simpelweg zelf niet hebben.

Tegelijkertijd mogen we niet als makke lammetjes aan hun oordeel worden overgelaten. Er zijn talloze voorbeelden van leiders die hele volken weten te misleiden. Breng iedere uitspraak in twijfel totdat je het zelf door en door begrijpt en beleeft! Neem niets voor waar aan, ga op onderzoek uit, vraag door, vraag waarom! Vraag als een onschuldige peuter voortdurend waarom bij iedere uitspraak om tot de kern te komen. Er is namelijk niets magisch of voor ons mensen ontoereikends in een morele oordeel. Het is aan diegene die een morele oordeel maakt om de begrijpelijke argumenten te geven. Het is aan jou om die argumenten te valideren met je gezond verstand en aan jou de recht voorbehouden om ieder oordeel te verwerpen bij gebrek aan begrip of juiste argumenten. Totdat je het wel begrijpt, maak je je eigen oordeel met de beste intenties en kunnen die je hebt.

We hebben universele waarden zoals liefde, mededogen en behulpzaamheid, maar we hebben hulp nodig bij de toepassing of wanneer we deze niet meer helder voor onze ogen kunnen zien.