maandag, oktober 04, 2010

Welke menselijke gedragskenmerken zijn overbodig?

Terugkijkend op de menselijke evolutie vinden we vele verklaringen op fysieke kenmerken nu. Waarom hebben we last van overgewicht? Waar komen al die rudimentaire organen vandaan zoals het stuitje of beter gezegd het staartbeen? Waarom hebben zoveel mensen last van rugpijn en met name spit (lage rugpijn).

We hebben neiging te veel en te vet te eten om hongernood en winter te kunnen overbruggen. Het onderkant van onze wervelkolom en zenuwen hebben nu nog zwaar te verduren omdat evolutie van onze wervelkolom van rechtop lopen nog niet voltooid is.

Er is veel over dit soort fysieke kenmerken geschreven en bediscussieerd. De tastbare fysieke verschijningen zijn interessant, maar psychologische gedragingen vind ik veel interessanter. Het valt me vooral op dat we overbodige fysieke kenmerken waar we last van hebben, zoals een blindedarm, verwijderen en psychologische als normaal beschouwen. Slechts zeer extreme en overduidelijk uit de hand gelopen vormen worden behandeld. Hier zijn er twee overbodige gedragskenmerken.

Angst

Misschien het meest bijzondere is angst. De enige situaties waarvoor een milde vorm van angst handig kan zijn hebben te maken met staat van paraatheid en zeer scherpe focus voor een maximale prestatie. Het is echter niet bewezen dat angst daadwerkelijk je prestaties verbetert en angst is zeker niet de enige manier om in deze toestand te verkeren.
Daarnaast zou angst ons behoeden voor gevaarlijke situaties. Volgens mij verwarren we deze met rationele oordeel dat iets simpelweg niet verstandig is. Juist dat maakt ons anders van dieren. Je maakt afwegingen en gaat iets wel of niet uit de weg. Ken jij iemand met weinig angst die daardoor in zijn leven slecht getroffen heeft?

De negatieve kant van angst is bijzonder groot. We kunnen gerust stellen dat angst de alles verwoestende epidemie van wereldproporties is. Niet voor niets zijn er zoveel gezegden over angst. De enige reden waarom een compleet volk een gruwelijke oorlog begint is angst. Angst voor die anderen die we eerst moeten verslaan voordat zij ons verslaan.
Angst verschijnt in vele vormen en intensiteit. In een oorlog spreken we ook van een groepsangst; en bij een individu spreken we van fobieën, paniek, obsessief-compulsieve stoornis, enzovoort.

Hoewel iedereen vast wel eens is met de stelling dat extreme angstvormen heel slecht zijn, beschouwen we milde vormen als "normaal". Men spreekt van "normale angst" wanneer we ons zorgen maken, examenvrees hebben, spreken in het openbaar eng vinden, enzovoort. Ik zie daar echter helemaal niets nuttigs aan.

In onze evolutionaire ontwikkeling is er inmiddels niets meer aan angst wat we als normaal moeten beschouwen. In onze ultieme zoektocht naar geluk, is onze angst de grootste blokkade, hoe mild deze ook lijkt. Denk aan mensen die zich altijd ergens zorgen over maken. Wat een tijdsverspilling!

Woede

Net zoals bij angst vind ik triest hoe psychiaters bepalen wanneer dit soort evolutionaire aanhangsels plotseling een aandoening zijn en wanneer ze nog "normaal" zijn. Het is een leuke bezigheid voor wetenschappers met blijvende onderlinge onenigheid.

Woede is een emotie die verschrikkelijk uit de hand kan lopen. We vragen ons vaak af: hoe kan iemand zo woedend zijn dat ie zichzelf niet meer kan beheersen. Dat is makkelijker te begrijpen als jezelf als een dubbele persoon ziet. Namelijk, je ego en echte jij. Woede ontstaat ook alleen wanneer ego's denkbeeldige territorium iemand betreedt. Het is ego's wanhopige beschermingsmechanisme, waarbij echte jij enige tijd geen enkele ruimte meer krijgt. Een woedend persoon zegt ook achteraf: "Ik was niet mezelf, ik weet niet wat me overkwam." Logisch, want het was zijn ego die dat deed.

Het is zorgelijk dat er zelfs vele culturen zijn waar deze emotie als belangrijke eigenschap wordt beschouwd. Omgeving stimuleert indirect deze eigenschap door films waar iemand terecht woedend mag zijn en vervolgens zogenaamd terecht iedereen om zich heen vermoordt. Maar ook door iemand te bestempelen als zwakkeling wanneer persoon in kwestie nooit bij intimidatie kwaad wordt.

De milde vormen zoals irritaties en ergernissen zijn belangrijke oorzaken voor gesneuvelde huwelijken en vriendschappen, waar men zich achteraf afvraagt wat ook alweer de reden was. Ofwel de echte persoon en niet de ego heeft geen idee wat ego ook alweer dacht.

Er is dus net zoals bij angst helemaal niets aan woede wat normaal is. Iedere vorm ervan is slechts een evolutionaire aanhangsel die we net zoals blinde darm bij eerste symptomen gelijk verwijderen. Trouwens, blinde darm schijnt volgens laatste onderzoeken toch enigszins nuttige functie te hebben, al is deze minimaal.

Hoewel deze gedragskenmerken overbodig zijn, het feit is wel dat we ze allemaal in bepaalde mate hebben en we ze niet moeten onderdrukken. De eerste stap voor verbanning is het besef van overbodigheid en de schadelijke effecten.

2 opmerkingen:

  1. Viktor, wat denk je dat er gebeurt als mensen geen angst kennen? Geen angst om jezelf of anderen pijn te doen, geen angst om sociale normen te overtreden, geen angst voor de dood? Geen mogelijkheid om angst bij anderen te herkennen. Dan worden we een grote groep hedonistische psychopathen. En bestaat er geen filosofie, geen menselijke identiteit, geen besef van wat het betekent om mens te zijn.

    Het feit dat angst bij sommige (of veel) mensen uit de hand kan lopen wil niet zeggen dat deze supernuttige emotie, die ons mens maakt, overbodig zou zijn, lijkt mij.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Het klinkt alsof we angst nodig hebben om te leven. Voor al deze aspecten hebben we vooral liefde nodig. Integendeel, angst kan ons zover brengen dat we iemand juist door onze angst pijn gaan doen. "Ik kan beter hem slaan, voordat hij mij pakt".
    En ik denk juist door beschouwing van angst als iets abnormaals, kunnen we nog makkelijker angst bij anderen herkennen.
    Wie of wat bepaalt wat een mens is? In Aziatische culturen is perceptie juist op deze vlakken heel anders dan bij westerlingen. Zelfs binnen westerse culturen zijn er grote verschillen. Angstig wantrouwen hebben voor je orthodoxe of islamitische buurman heeft oorlog gebracht in Bosnie. Men vindt nu nog steeds zeer acceptabel om bang te zijn voor je medemens na alle verschikkingen. Dat is voor mij krankzinnigheid, geen menselijkheid. Zonder angst en daardoor juist meer liefdevol, worden we juist meer "menselijk".

    BeantwoordenVerwijderen