Wanneer terugkijken zonde van je tijd is

Vanavond keek ik voor even naar de uitzending van Peter R. de Vries. In deze uitzending is hij voor de zoveelste keer met de Natalee Holloway's zaak bezig. Hij regelde een ontmoeting tussen de moeder van Natalee en Joran in de Peruaanse gevangenis.

Het leven van de moeder van Natalee is de afgelopen vijf jaar een hel geweest. In de hopeloze zoektocht naar die ene ultieme waarheid en gerechtigheid is ze alles kwijtgeraakt. Op het moment dat ze eindelijk na 5 jaar met Joran face-to-face ging praten, heeft ze eindelijk haar hart laten spreken. In haar woorden zat geen haat en bitterheid, maar begrip. In dat gesprek wou ze "een zaadje planten in zijn hart". Wat dat met Joran deed is moeilijk in te schatten; hij is een meester in manipulatie en leugens.

Echter, Joran confronteren met al zijn leugens heeft geen enkele nut. De enige manier om überhaupt mensen naar het goede toe te bewegen is om tot hun hart te spreken. De moeder van Natalee heeft dat dus gedaan. Daarnaast is het na vijf voor haar een enorme overwinning dat ze zonder haatgevoelens met hem face-to-face kon praten.

Dat kunnen we niet zeggen over Peter zelf die zich op kon vreten na het gesprek tussen de moeder van Natalee en Joran en zijn sensationele uitzending in het niets zag vallen. In de gesprekken daarna tussen moeder van Natalee en Peter, geeft zij een mooie levensles aan Peter zelf waar hij jammergenoeg niets mee doet. Moeder van Natalee is eindelijk goed op weg om verleden, hoe moeilijk deze ook is, achter zich te laten.

Een klap in je gezicht duurt slechts een milliseconde, maar een herhalende herinnering daaraan duurt soms een heel leven lang.

Welke menselijke gedragskenmerken zijn overbodig?

Terugkijkend op de menselijke evolutie vinden we vele verklaringen op fysieke kenmerken nu. Waarom hebben we last van overgewicht? Waar komen al die rudimentaire organen vandaan zoals het stuitje of beter gezegd het staartbeen? Waarom hebben zoveel mensen last van rugpijn en met name spit (lage rugpijn).

We hebben neiging te veel en te vet te eten om hongernood en winter te kunnen overbruggen. Het onderkant van onze wervelkolom en zenuwen hebben nu nog zwaar te verduren omdat evolutie van onze wervelkolom van rechtop lopen nog niet voltooid is.

Er is veel over dit soort fysieke kenmerken geschreven en bediscussieerd. De tastbare fysieke verschijningen zijn interessant, maar psychologische gedragingen vind ik veel interessanter. Het valt me vooral op dat we overbodige fysieke kenmerken waar we last van hebben, zoals een blindedarm, verwijderen en psychologische als normaal beschouwen. Slechts zeer extreme en overduidelijk uit de hand gelopen vormen worden behandeld. Hier zijn er twee overbodige gedragskenmerken.

Angst

Misschien het meest bijzondere is angst. De enige situaties waarvoor een milde vorm van angst handig kan zijn hebben te maken met staat van paraatheid en zeer scherpe focus voor een maximale prestatie. Het is echter niet bewezen dat angst daadwerkelijk je prestaties verbetert en angst is zeker niet de enige manier om in deze toestand te verkeren.
Daarnaast zou angst ons behoeden voor gevaarlijke situaties. Volgens mij verwarren we deze met rationele oordeel dat iets simpelweg niet verstandig is. Juist dat maakt ons anders van dieren. Je maakt afwegingen en gaat iets wel of niet uit de weg. Ken jij iemand met weinig angst die daardoor in zijn leven slecht getroffen heeft?

De negatieve kant van angst is bijzonder groot. We kunnen gerust stellen dat angst de alles verwoestende epidemie van wereldproporties is. Niet voor niets zijn er zoveel gezegden over angst. De enige reden waarom een compleet volk een gruwelijke oorlog begint is angst. Angst voor die anderen die we eerst moeten verslaan voordat zij ons verslaan.
Angst verschijnt in vele vormen en intensiteit. In een oorlog spreken we ook van een groepsangst; en bij een individu spreken we van fobieën, paniek, obsessief-compulsieve stoornis, enzovoort.

Hoewel iedereen vast wel eens is met de stelling dat extreme angstvormen heel slecht zijn, beschouwen we milde vormen als "normaal". Men spreekt van "normale angst" wanneer we ons zorgen maken, examenvrees hebben, spreken in het openbaar eng vinden, enzovoort. Ik zie daar echter helemaal niets nuttigs aan.

In onze evolutionaire ontwikkeling is er inmiddels niets meer aan angst wat we als normaal moeten beschouwen. In onze ultieme zoektocht naar geluk, is onze angst de grootste blokkade, hoe mild deze ook lijkt. Denk aan mensen die zich altijd ergens zorgen over maken. Wat een tijdsverspilling!

Woede

Net zoals bij angst vind ik triest hoe psychiaters bepalen wanneer dit soort evolutionaire aanhangsels plotseling een aandoening zijn en wanneer ze nog "normaal" zijn. Het is een leuke bezigheid voor wetenschappers met blijvende onderlinge onenigheid.

Woede is een emotie die verschrikkelijk uit de hand kan lopen. We vragen ons vaak af: hoe kan iemand zo woedend zijn dat ie zichzelf niet meer kan beheersen. Dat is makkelijker te begrijpen als jezelf als een dubbele persoon ziet. Namelijk, je ego en echte jij. Woede ontstaat ook alleen wanneer ego's denkbeeldige territorium iemand betreedt. Het is ego's wanhopige beschermingsmechanisme, waarbij echte jij enige tijd geen enkele ruimte meer krijgt. Een woedend persoon zegt ook achteraf: "Ik was niet mezelf, ik weet niet wat me overkwam." Logisch, want het was zijn ego die dat deed.

Het is zorgelijk dat er zelfs vele culturen zijn waar deze emotie als belangrijke eigenschap wordt beschouwd. Omgeving stimuleert indirect deze eigenschap door films waar iemand terecht woedend mag zijn en vervolgens zogenaamd terecht iedereen om zich heen vermoordt. Maar ook door iemand te bestempelen als zwakkeling wanneer persoon in kwestie nooit bij intimidatie kwaad wordt.

De milde vormen zoals irritaties en ergernissen zijn belangrijke oorzaken voor gesneuvelde huwelijken en vriendschappen, waar men zich achteraf afvraagt wat ook alweer de reden was. Ofwel de echte persoon en niet de ego heeft geen idee wat ego ook alweer dacht.

Er is dus net zoals bij angst helemaal niets aan woede wat normaal is. Iedere vorm ervan is slechts een evolutionaire aanhangsel die we net zoals blinde darm bij eerste symptomen gelijk verwijderen. Trouwens, blinde darm schijnt volgens laatste onderzoeken toch enigszins nuttige functie te hebben, al is deze minimaal.

Hoewel deze gedragskenmerken overbodig zijn, het feit is wel dat we ze allemaal in bepaalde mate hebben en we ze niet moeten onderdrukken. De eerste stap voor verbanning is het besef van overbodigheid en de schadelijke effecten.

Wat is een menselijk embryo?

Het is een intrigerende discussie dat leunt op fundamentele overtuigingen. Dat is voor mij meer dan genoeg aanleiding om hierover te schrijven. De gangbare definitie van een menselijk embryo is dat het een bevruchte menselijke eicel is of verzameling cellen die kan uitgroeien tot een mens.

De grote vraag is: wat is eigenlijk een embryo? Met deze vraag bedoel ik niet de biologische, maar de ethische definitie. Er zijn twee kampen. Een embryo is een mens en embryo is slechts een eicel of verzameling cellen ofwel nog geen mens.

Stelling 1: Embryo is GEEN mens!
Dit is in Nederland op dit moment door meerderheid geaccepteerde stelling. Deze overtuiging maakt vervolgens de weg vrij voor embryodonatie aan koppels die geen kinderen kunnen krijgen. De donors moeten embryodonatie daadwerkelijk als donatie beschouwen en niet als adoptie; anders gaat door mogelijke emotionele band donatie niet door. In deze opvatting is embryo geen mens doordat er geen tekenen van bewustzijn, emoties, enzovoort zijn.

Stelling 2: Embryo is wel een mens!
Het probleem met de vorige stelling is dat biologisch gezien geen verschil is tussen een embryo en een volwaardig mens. In deze stelling is embryo een mens, alleen komt deze een paar cellen tekort :-). Het feit dat we geen hoofd, benen, armen en een bewustzijn niet waarnemen, betekent niet dat deze er niet is.

Stelling 3: Of een embryo wel of geen mens is irrelevant!

Met een ethische discussie gebaseerd op diepe overtuigingen zullen we niet verder komen. Maar, we kunnen wel consequentie van embryodonatie onder loep nemen. Daarin blijkt vooral te gaan over emotionele band die er wel of niet is. Aan de ene kant zijn dat de embryo's zelf die ooit groot worden en afvragen wie biologische ouders zijn, maar ook vooral (biologische) ouders zelf die emotionele band blijken te hebben.

Deze band is van alle kanten verwarrend en vreemd. Horen biologische ouders nog emotionele band te hebben of is het juist vreemd als ze die niet hebben? Wat maakt ouders daadwerkelijk ouders? Genetische link, opvoeding of beide?

Het dilemma over de emotionele band en vooral wanneer worden wij een mens bracht me tot de gedachte dat wij eigenlijk nooit een specifiek mens worden. Het feit dat we überhaupt zomaar tijdens de bevruchting ontstaan is voor mij niet te begrijpen. Slechts onze fysieke verschijning ontstaat in de baarmoeder en oogschijnlijke zelfstandige bewustzijn is een illusie. Het is voor mij aannemelijker te denken dat wij allemaal een en hetzelfde zijn; met elkaar verbonden. Een totale bewustzijn die nog niet van zichzelf bewust is....Ja, ik weet het. Dit begint zweverig te worden. Maar mijn stelling is dus dat de verwekking van een specifiek mens een leuke biologische verschijning is en niet meer dan dat.

Dus, de conclusie voor mij is dat het heel goed is om een warme emotionele band te hebben; met iedereen en niet alleen met je eigen kinderen. Daarmee is het voor mij helemaal vreemd om onderscheid te maken tussen embryo's en adoptie van geboren kinderen. Daarnaast ben ik eeuwig dankbaar aan mijn ouders voor alles wat ze voor mij gedaan hebben. Dat is me veel meer waard dan de biologische link en het feit dat ik op ze lijk.

Wat is goed en wat is slecht?

Vele gelovigen zullen zeggen: Dat is makkelijk, het staat gewoon in de bijbel, koraan, enzovoort. Toch voeren we of voerden we oorlogen zelfs in de naam van deze boeken. Het is ook opmerkelijk dat dezelfde boeken zeggen dat wij mensen zelf in staat zouden zijn onderscheid te maken tussen goed en slecht. En als dat zo is, waarom hebben we überhaupt deze boeken als leidraden nodig? Waarom twijfelen we zo vaak of iets wel of niet goed is? Waarom hebben we oorlogen?

Gezien de meerdere boeken, die veel overeenkomsten maar zeker verschillen kennen, hebben we dan ook meerdere moralen? En wie bepaalt welke moraal de goede is en welke minder goed of slecht? Tegelijkertijd, als we zelf in staat waren om goed van slecht te onderscheiden, dan zou een vanzelf sprekende moraal zijn en we zouden nooit oorlogen kennen. De stelling dat in een oorlog altijd een slechte en goede kant is, is dan onlogisch. Wij zijn dan met z'n allen elkaars moraalridders die elkaar volledig kunnen tegenspreken. Er zijn namelijk nagenoeg geen slechte mensen die zichzelf slecht vinden. Iedereen vindt juist die andere kant slecht.

Ik kom uit een land waar Orthodoxen (Serviërs), Katholieken (Kroaten) en "Bosniërs" (Moslims) met elkaar vochten. Generaliserend stelt men dat Serviërs de slechteriken zijn, moslims de slachtoffers en bij Kroaten onduidelijk of beide!!! De hele wereld wilde een overduidelijke slechterik aanwijzen, maar dat bleek erg lastig. Een vaak voorkomende uitspraak van een Nederlander tegen mij is dan: "Ik snap helemaal niks van die oorlog". Men zoekt onbewust een goede en een slechte kant.
Een zeker recente voorbeeld is conflict tussen Israëliërs en Palestijnen. En hoe zit het met rode en gele hemden in Thailand? Of simpelweg buren die uit de hand gelopen ruzies hebben. Wie heeft gelijk en wie niet, wat is goed en wat is slecht, wie is goed en wie is slecht?
Men zoekt een morele oordeel die ze vervolgens niet kunnen vinden. We hebben dagelijks discussies over moraal. Moeten we een crimineel naar een rechte pad brengen of simpelweg bestraffen?

Toch is er degelijk zoiets als een universeel moraal. Het zijn de waarden zoals compassie, eerlijkheid, vrijheid, respect en vergevingsgezindheid. We kunnen stellen dat deze waarden door zowel gelovigen als niet-gelovigen omarmd worden. We kunnen ook stellen dat bepaalde gedragingen zeker niet passen in deze waarden. We weten dat iemand beroven, vermoorden, mishandelen slecht is. We zijn dan met z'n allen in staat om een duidelijke oordeel hierover te vellen. Maar, als we de universele waarden al omarmen waarom hebben we nog oorlogen en andere conflicten? Het probleem is dat bijna al deze waarden op vele manieren kunnen worden geïnterpreteerd, helemaal als mens ze niet helemaal begrijpt.

We kunnen dus concluderen dat het maken van een morele oordeel bij een concrete situatie lastig is. Een oordeel kunnen maken over een morele kwestie is het werk van specialisten. Er is veel inzicht en wijsheid benodigd. Een aantal van deze zijn religieuze en politieke leiders. Maar dezelfde leiders, blijkt uit geschiedenis, kunnen bijzonder grote fouten maken in hun beoordeling. Het neemt niet weg dat we ze nodig hebben, omdat we deze wijsheid simpelweg zelf niet hebben.

Tegelijkertijd mogen we niet als makke lammetjes aan hun oordeel worden overgelaten. Er zijn talloze voorbeelden van leiders die hele volken weten te misleiden. Breng iedere uitspraak in twijfel totdat je het zelf door en door begrijpt en beleeft! Neem niets voor waar aan, ga op onderzoek uit, vraag door, vraag waarom! Vraag als een onschuldige peuter voortdurend waarom bij iedere uitspraak om tot de kern te komen. Er is namelijk niets magisch of voor ons mensen ontoereikends in een morele oordeel. Het is aan diegene die een morele oordeel maakt om de begrijpelijke argumenten te geven. Het is aan jou om die argumenten te valideren met je gezond verstand en aan jou de recht voorbehouden om ieder oordeel te verwerpen bij gebrek aan begrip of juiste argumenten. Totdat je het wel begrijpt, maak je je eigen oordeel met de beste intenties en kunnen die je hebt.

We hebben universele waarden zoals liefde, mededogen en behulpzaamheid, maar we hebben hulp nodig bij de toepassing of wanneer we deze niet meer helder voor onze ogen kunnen zien.